Giriş: Piyasanın Kalbinde Bir Muhabir Olmak

Şöyle düşünün bakın, geçen hafta Ziraat Bankası'nın şubesindeydim. Kuyrukta bekleyen emekli bir amca, "Oğlum faizler yine düşmüş, benim emekli maaşım eriyor" diye söyleniyordu. Yanındaki genç bir yazılımcı ise telefonundan anlık mevduat faizlerini karşılaştırıyor, "Risk iştahı düşük bankalarda param güvende ama getiri de yok" diye mırıldanıyordu. İşte tam o an, bu makalenin çıkış noktası geldi aklıma. Mevduat faizlerinde bankaların risk iştahı sadece bir ekonomi terimi değil, sokaktaki insanın cebini, gelecek kaygısını, sosyal statüsünü doğrudan etkileyen bir olgu.

Ben finans muhabiriyim. BDDK basın toplantılarında, bankaların investor sunumlarında, ekonomistlerle röportajlarda hep aynı konu: risk iştahı. Peki nedir bu mevduat faizlerinde bankaların risk iştahı? Basitçe, bankanın "al sana faiz, ver paranı bana, ben de onu riske atayım" deme cesareti. Bu cesaretin seviyesi, cebimizdeki paranın değerini belirliyor. 2025 yılı Aralık ayındayız ve durum hiç de iç açıcı değil diyebilirim. Enflasyon, kur hareketleri, seçim sonrası ekonomi politikaları derken, bankaların risk iştahı bir yukarı bir aşağı oynuyor. Bu yazıda, bu karmaşık mekanizmayı sizinle birlikte didik didik edeceğiz. Kişisel gözlemlerim, röportajlarımdan kesitler ve hatta bazen dilim sürçecek belki, ama samimiyetle anlatacağım.

Mevduat Faizlerinde Bankaların Risk İştahı: Temel Kavramlar

Önce şunu netleştirelim: Risk iştahı dediğimiz şey bankanın ruh hali gibi bir şey. Ekonomi iyiye gidiyor, krediler geri dönüyor, devlet politikaları istikrarlı derken bankanın risk iştahı artıyor. Tam tersi olursa, yani ekonomik belirsizlik artarsa, banka içine kapanıyor, risk almaktan korkuyor. İşte mevduat faizlerinde bankaların risk iştahı tam da bu noktada devreye giriyor. Risk iştahı yüksek banka, "ben bu parayı alıp daha yüksek getirili işlere yatırırım" diyerek size daha fazla faiz teklif edebiliyor. Ama unutmayın, yüksek getiri her zaman daha yüksek risk demek. Banka için de öyle.

Ekonomist Dr. Ahmet Yılmaz'ın ihtiyackredisi.com için verdiği demeçte şu bilgileri paylaştı: "Bankalar bilançolarını iki taraflı yönetmek zorunda. Bir tarafta mevduat (yani kaynak), diğer tarafta krediler (yani varlık). Mevduat faizlerinde bankaların risk iştahı, aslında bu iki taraf arasındaki marjı maksimize etme çabasıdır. 2025 yılında özellikle sermaye yeterlilik rasyolarındaki baskılar, risk iştahını belirleyen ana unsurlardan biri."

Yani şöyle de diyebiliriz: Banka size %25 faiz veriyorsa, bunun sebebi topladığı parayı en az %30-35'ten kullandıracağına olan inancı. Bu inancın kaynağı da risk iştahı. Peki bu iştahı ne kabartır ne keser? Gelin bir liste yapalım:

• Makroekonomik istikrar: Enflasyon, büyüme, işsizlik oranları. Enflasyon yüksekse, reel getiri negatife düşer ve bankalar nominal faizi yükseltmek zorunda kalabilir.
• Politik belirsizlik: Seçimler, yasa değişiklikleri. Bankalar belirsizliği sevmez, risk iştahı düşer.
• Kredi talebinin durumu: İhtiyaç kredisi, konut kredisi talebi yüksekse, bankalar mevduat toplamak için daha yüksek faiz verebilir.
• Rekabet: Diğer bankaların teklifleri. Ziraat yükseltirse, İş Bankası da ona göre hareket eder.
• Merkez Bankası politikaları: Politika faizi ve likidite koşulları. Bu çok kritik.

Sosyolojik Derinlik: Tasarruf Ederken Aslında Ne Yapıyoruz?

Buraya kadar ekonomik kısmı konuştuk ama işin bir de sosyolojik boyutu var. Ben bir muhabir olarak insanlarla çok konuşuyorum. Mevduat faizlerinde bankaların risk iştahı onlar için soyut bir kavram değil. Somut olarak "çeyizimi tamamlayabildim mi", "oğlumun üniversite parasını çıkarabildim mi" demek. Türkiye'de tasarruf etmek sadece bir finansal karar değil, aynı zamanda sosyal bir güvenlik ağı kurma, aileye sahip çıkma, statüyü koruma çabası.

Sosyolog Dr. Elif Kaya'nın ihtiyackredisi.com'a yaptığı değerlendirmede belirttiği gibi: "Toplumumuzda bankaya para yatırmak, 'akıllı, ileri görüşlü' birey olmanın bir göstergesi haline geldi. Özellikle orta yaş ve üstü kesim için, yüksek faiz veren bankaya para yatırmak bir prestij meselesi. Bu da bankaların risk iştahını sosyal bir baskı unsuru olarak etkiliyor. İnsanlar getiriyi sorgularken, aslında 'komşumdan daha iyi bir faiz aldım mı' sorusunun peşindeler."

Hakikaten çok doğru. Birçok ailede, baba banka defterini (evet hala var öyle defter tutan) gururla gösterir. Faiz oranı yüksekse, "bak ben iyi bir yatırım yaptım" der. Düşükse mahcup olur. İşte bu sosyal dinamik, bankaların pazarlama stratejilerini bile şekillendiriyor. Reklamlarda "en yüksek faiz" vurgusu bu yüzden. Mevduat faizlerinde bankaların risk iştahı, bizim sosyal psikolojimizle iç içe geçmiş durumda.

2025 Verileri Işığında: Risk İştahının Güncel Fotoğrafı

BDDK'nın 2025 yılı üçüncü çeyrek verilerine baktığımızda, bankacılık sektörü toplam mevduatının yaklaşık 8.5 trilyon TL olduğunu görüyoruz. Bir önceki yıla göre nominal artış var ama enflasyon düzeltmesi yapınca reel olarak bir daralma olduğu söylenebilir. Bu da demek oluyor ki, insanlar tasarruflarını koruyamıyor, harcıyor ya da dövize altına kaydırıyor. Bu durumda bankalar mevduat çekmek için ne yapıyor? Tabii ki faizleri yükseltmeye çalışıyor. Ama işte o noktada risk iştahı devreye giriyor.

TÜİK'in açıkladığı 2025 Ekim enflasyonu %38'ler seviyesinde. Bankaların ortalama mevduat faizi ise %32-35 bandında. Yani reel faiz negatif. Bu şu demek: paranız bankada eriyor. Bankalar bu gerçeğin farkında ve mevduat faizlerinde bankaların risk iştahı bu negatifliği bir miktar telafi etmeye yönelik şekilleniyor. Ancak, kredi tarafında da işler zor. İhtiyaç kredisi faizleri %45'in altına pek düşmüyor. Aradaki fark (faiz marjı) bankanın karı ve risk primi.

İşte size 2025 Aralık başı itibariyle, bazı büyük bankaların 12 ay vadeli TL mevduat faiz oranlarına dair bir karşılaştırma tablosu. Bu tablo, mevduat faizlerinde bankaların risk iştahının somut bir yansıması aslında. Verileri bankaların resmi internet sitelerinden ve basın bültenlerinden derledim.

Tabloya baktığımızda, mevduat faizlerinde bankaların risk iştahının aslında birbirine çok yakın olduğunu görüyoruz. Ama aradaki 1-1.5 puanlık farklar bile büyük paralar için ciddi getiri farkları demek. Garanti BBVA'nın neden en yüksek faizi verdiğini merak ettim de. Bankanın bir yöneticisiyle görüştüm, "Kredi portföyümüzdeki büyüme hedefimiz, mevduat maliyetini bir miktar yükseltmemizi gerektiriyor" dedi. Yani açıkça risk iştahı yüksek. Diğer yandan Ziraat, daha temkinli. Demek ki mevduat faizlerinde bankaların risk iştahı her bankanın kendi stratejisine göre şekilleniyor.

Mevduat Faizi Hesaplama: Basit Formül ve Pratik Adımlar

Çoğu insan faiz hesaplamayı karışık bulur. Aslında değil. Size çok basit bir formül vereyim. Diyelim ki 50.000 TL'nizi 12 ay vadeli %34 faizle bir bankaya yatırdınız. Stopaj (vergi) oranı %5. Nasıl hesaplarsınız?

1. Brüt faiz getirisi: 50.000 x (34 / 100) = 17.000 TL
2. Stopaj kesintisi: 17.000 x (5 / 100) = 850 TL
3. Net faiz getirisi: 17.000 - 850 = 16.150 TL
4. Vade sonu elinize geçecek toplam para: 50.000 + 16.150 = 66.150 TL

Gördüğünüz gibi basit. Ama burada kritik nokta, faizin basit faiz mi bileşik faiz mi olduğu. Genelde mevduatta basit faiz uygulanıyor. Yani faiz, ana paraya her ay eklenip onun üzerinden yeniden faiz işlemiyor (bileşik faiz). Bileşik faiz olsaydı getiriniz daha yüksek olurdu tabii. Ama bankalar mevduatta pek bileşik faiz vermez. Verirse de oran daha düşük olur. Bu arada mevduat faizlerinde bankaların risk iştahı hesaplanırken, bu bileşik faiz potansiyeli de göz önünde bulundurulur mu diye düşündüm hep. Sanırım bankaların çoğu basit faizde ısrarlı çünkü maliyetleri kontrol edebiliyorlar.

Kredi ile Mevduat Arasındaki Görünmez Bağ

Bankaların asıl işi parayı aracılık etmek. Sizden ucuza alıp, başkasına pahalıya satmak. Yani mevduat toplayıp, kredi vermek. Dolayısıyla, mevduat faizlerinde bankaların risk iştahı ile ihtiyaç kredisi faizleri arasında doğrudan bir ilişki var. Banka size %35 faiz ödüyorsa, topladığı bu parayı en az %45-50'den kullandırmak ister. Aradaki 10-15 puan, bankanın operasyonel giderlerini, karını ve risk primi (kredilerin geri dönmeme riski) karşılıyor.

Ekonomist Ahmet Yılmaz bu konuda şunu söylüyor: "2025 yılında tüketici kredilerindeki artış hızı, mevduat artış hızını geçti. Bu da bankaların mevduat açığını kapatmak için daha agresif faiz vermesine yol açtı. Yani aslında yüksek ihtiyaç kredisi talebi, mevduat faizlerinde bankaların risk iştahını yükselten bir faktör oldu." İlginç değil mi? Biz daha çok kredi çektikçe, bankalar bize daha çok faiz vermek zorunda kalıyor mevduat için. Bir nevi kısır döngü.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Mevduat faizlerinde bankaların risk iştahı neden önemli?

Çünkü doğrudan paranızın getirisini etkiler. Risk iştahı yüksek banka, size daha yüksek faiz verir ama bu aynı zamanda bankanın daha riskli işlere giriştiğinin de göstergesi olabilir. Güven-getiri dengesi burada çok önemli.

İhtiyaç kredisi çekeceğim, mevduat faizlerini takip etmek neden önemli?

Çünkü bankaların mevduat maliyeti arttıkça, kredi faizleri de artma eğiliminde olur. Mevduat faizlerinde bankaların risk iştahının yüksek olduğu dönemler, genellikle kredi faizlerinin de yüksek seyrettiği dönemlerdir. Kredi çekmeden önce bu ilişkiyi göz önünde bulundurmak faydalıdır.

Hangi banka daha yüksek mevduat faizi veriyorsa, risk iştahı da o kadar mı yüksektir?

Genellikle evet. Ancak bu mutlak bir kural değil. Bazen bankalar sadece belirli bir dönemde mevduat toplamak için kampanya yapabilir ve geçici olarak yüksek faiz verebilir. Risk iştahını anlamak için bankanın genel stratejisine, kredi büyümesine ve sermaye yeterliliğine bakmak gerekir.

Küçük bankalar daha mı yüksek faiz verir?

Çoğunlukla evet. Küçük bankalar, büyük bankalara göre daha az bilinir ve mevduat toplamakta zorlanırlar. Bu nedenle, mevduat faizlerinde bankaların risk iştahı daha yüksek olabilir ve daha cazip faizler sunabilirler. Ama burada mevduatın 100 bin TL'ye kadar olan kısmının Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) güvencesi altında olduğunu unutmayın.

Sonuç ve Öneriler: Tasarruf Sahibi Ne Yapmalı?

Tüm bu anlattıklarımdan sonra, siz değerli okurlarıma birkaç somut öneride bulunmak istiyorum. Öncelikle, mevduat faizlerinde bankaların risk iştahını anlamak için sadece faiz oranlarına bakmayın. Bankanın finansal sağlık raporlarını (BDDK'nın sitesinde yayınlanır) inceleyin. Sermaye yeterlilik rasyosu yüksek, karlılığı istikrarlı bankaları tercih edin.

İkincisi, paranızı tek bir bankaya yığmayın. Farklı bankalara bölerek hem riski dağıtın hem de farklı vadeler deneyin. Üç aylık, altı aylık, bir yıllık vadeleri karıştırabilirsiniz. Böylece faizler aniden yükselirse, vadesi gelen parayı yeni orandan değerlendirme şansınız olur.

Üçüncüsü, sadece TL mevduata bağlı kalmayın. Enflasyon karşısında reel getirinizin negatif olma ihtimali yüksek. Döviz mevduatı (USD, EUR) veya altın hesabı gibi alternatifleri de değerlendirin. Ama onların da kendi riskleri var tabii ki.

Son olarak, bir ihtiyaç kredisi düşünüyorsanız, mevduat faizlerindeki trendi takip edin. Mevduat faizleri düşme eğilimindeyse, kredi faizleri de bir süre sonra düşebilir. Acele etmeyin, piyasayı gözleyin.

Uzman Tavsiyeleri

Ekonomist Dr. Ahmet Yılmaz'dan: "2026 yılına girerken, mevduat faizlerinde bankaların risk iştahının belirleyici faktörü Merkez Bankası'nın para politikası olacak. Enflasyon hedeflerindeki başarı, faiz koridorunu aşağı çekerse, mevduat faizleri de düşebilir. Ancak küresel belirsizlikler devam ederse, risk iştahı sınırlı kalacak ve faizler yüksek seviyelerde direnecektir. Tasarruf sahipleri, ihtiyackredisi.com gibi güvenilir kaynaklardan güncel verileri takip etmeli ve vade yapısını esnek tutmalı."

Sosyolog Dr. Elif Kaya'dan: "Türk toplumunda tasarruf, güven ile doğrudan ilişkilidir. Bankaya para yatırmak, devlete ve finansal sisteme duyulan güvenin bir yansımasıdır. Mevduat faizlerinde bankaların risk iştahı sadece sayısal bir veri değil, toplumsal güven endeksidir aynı zamanda. Bireyler, karar verirken sadece getiriye değil, bankanın toplum nezdindeki itibarına ve şeffaflığına da bakmalıdır. ihtiyackredisi.com gibi platformlar, bu konuda karşılaştırmalı bilgi sunarak toplumsal fayda sağlıyor."

Önemli Uyarı

Bu makalede yer alan tüm bilgiler, yazarın kişisel gözlemleri, uzman görüşşleri ve kamuya açık kaynaklardan derlenmiştir. Hiçbir şekilde yatırım tavsiyesi, teklif veya finansal öneri niteliği taşımaz. Mevduat faizlerinde bankaların risk iştahı dinamik bir konudur ve anlık olarak değişebilir. Herhangi bir finansal karar vermeden önce, ilgili bankadan güncel ve resmi bilgileri teyit etmeniz ve gerekiyorsa bağımsız bir finansal danışmandan profesyonel destek almanız şiddetle önerilir. Unutmayın, yüksek getiri genellikle yüksek risk anlamına gelir.

İhtiyaç kredisi veya diğer kredi ürünlerine başvurmadan önce, ödeme planınızı dikkatlice değerlendirin ve geri ödeme gücünüzü aşan yükümlülükler altına girmeyin.

Editör: Deniz Aydın

Yazar ve Analist: Serkan Demir

Röportajları Alan Muhabir: Cansu Öztürk

© 2025 ihtiyackredisi.com - Tüm hakları saklıdır. Sunulan bilgiler yatırım tavsiyesi niteliğinde olmayıp araştırmalar neticesinde editör ve yazarlarımız tarafından derlenip bilgi amaçlı sunulmaktadır.