Bankaların Swap Maliyetleri ve Bizim Cebimiz: Görünmez Bir El

Geçen hafta annem aradı. “Oğlum” dedi, “Ziraat’teki vadeli hesabımın faizi yine düştü, neden böyle oluyor?”. Telefonu kapatıp düşündüm. Aslında cevap annemin hiç duymadığı bir terimde gizliydi: swap maliyetleri . Gazetedeki ekonomi sayfasında bile nadiren bahsi geçer bu konunun ama o, bizim birikimlerimizin kaderini çizer. Ben de bu yazıda, muhabirlik yıllarımda edindiğim tecrübelerle, bu görünmez eli anlatmaya çalışacağım size. Biraz teknik konuşacağız evet ama söz veriyorum, her cümleyi anlaşılır kılmak için uğraşacağım. Çünkü ekonomi sadece rakamlardan ibaret değil, insanın hikayesidir.

Şöyle bir etrafınıza bakın. Emekli maaşıyla geçinip bir kenara koyduğu üç beş kuruşun faiziyle ay sonunu getirmeye çalışan dedeler, yazın tatil parası biriktiren gençler, çocuğunun okul masrafı için düzenli para ayıran anneler... Hepsinin ortak noktası bankadaki o mevduat hesabı. Peki bankalar neden bazen cömertçe faiz verir de bazen veremez? İşte burada devreye swap maliyetleri giriyor. Düşünün ki banka bir pastane, siz de ona un veriyorsunuz. O da size o undan yapılmış ekmek (faiz) verecek. Ama fırının yakacağı gazın fiyatı (swap maliyeti) aniden uçarsa, pastane size daha az ekmek vermek zorunda kalır. Mantık basit aslında.

Swap Nedir? Kulağa Karmaşık Gelen Ama Aslında...

Swap, takas demek. Finansta iki tarafın belirli bir süre için nakit akışlarını veya risklerini takas etmesi. En yaygını faiz swapı . Şöyle düşünün: Banka A, değişken faizle borçlanmış ama müşterisine sabit faizli kredi vermek istiyor. Banka B ise tam tersi durumda. İkisi oturup anlaşıyor “Sen benim değişken faiz ödemelerimi üstlen, ben de senin sabit faiz ödemelerini alayım” diye. Aradaki farkı ödeyerek risklerini yönetiyorlar. İşte bankanın ödediği bu fark, onun swap maliyeti oluyor.

Bizim ülkemizde işler biraz daha karışık tabii. Çünkü bankalar çok sık döviz cinsinden borçlanıyorlar uluslararası piyasalardan. Sonra bu dövizi TL’ye çevirip içeride kredi olarak dağıtıyorlar. Ama döviz kuru oynar, faizler değişir. İşte tam bu noktada, döviz ile TL faizleri arasındaki farktan doğan riskten korunmak için swap işlemleri devreye giriyor. Bu korunmanın bedeli de cabası. Yani bankaların swap maliyetleri aslında bir nevi “kur ve faiz riski sigortası”nın primidir. Bu prim yükseldikçe, bankanın diğer her şeyi pahalanır, mevduata ayırabileceği pay da doğal olarak azalır.

Swap Maliyetleri Nasıl Ateşleniyor? Görünmeyen Tetikleyiciler

BDDK ve TCMB verilerine göz atarsanız görürsünüz, swap maliyetleri sabit değil. Dalgalanıyor. Peki neye göre? İşte bazı başlıca faktörler:

• Merkez Bankası Politikaları: TCMB’nin faiz kararları ve para politikası duruşu en büyük etken. Faizler yükselirse genelde swap maliyetleri de yukarı çekilir.
• Döviz Kuru Oynaklığı: TL’deki dalgalanma ne kadar artarsa, bankalar kendini o kadar pahalıya sigorta etmek ister. Bu da maliyeti yükseltir.
• Küresel Risk İştahı: Dünyada bir kriz kokusu varsa, yabancı yatırımcılar gelişmekte olan ülkelerden çekilmeye başlar. Bu çekilme swap piyasalarında likiditeyi azaltır ve maliyetleri şişirir.
• Ülke Risk Primi (CDS): Türkiye’nin risk primi olan CDS yükseldikçe, uluslararası piyasalardan borçlanmanın her türlü maliyeti artar, swap da bunlardan biri.

Geçen yıl Kasım ayında yaşadık mesela. Dolar/TL’de ani bir sıçrama oldu, bir hafta içinde CDS’ler fırladı. Hemen ardından bankaların swap maliyetleri de tırmandı. Peki sonra ne oldu biliyor musunuz? Neredeyse tüm büyük bankalar (Garanti BBVA, İş Bankası, Yapı Kredi) haftalık bazda mevduat faiz oranlarında küçük ama hissedilir düzenlemelere gittiler. Tesadüf mü sizce? Hiç sanmıyorum.

Mevduat Faizlerine Yansıma: Rakamlar Ne Söylüyor?

Teoriyi bırakalım da biraz somut verilere bakalım. 2025 yılının ilk çeyreği için BDDK’nın yayınladığı bankacılık sektörü verileri çok şey anlatıyor aslında. Aşağıdaki tablo, swap maliyetlerindeki değişim ile ortalama mevduat faizleri arasındaki ters yönlü ilişkiyi gözler önüne seriyor.

Tablo açıkça gösteriyor ki, swap maliyetleri düştüğünde bankaların nefes alma alanı genişliyor ve mevduat faizlerini yükseltmek için daha fazla manevra alanı buluyorlar. Tam tersi olduğunda ise, yani maliyetler şiştiğinde, ilk kısılan kalem genellikle tasarruf sahiplerine ödenen faiz oluyor. Bankacılık diliyle söylersek, fon maliyeti (cost of funds) artıyor. Bu durumda banka, kredi tarafındaki faizleri çok sert artırmadan (ki müşteri kaybetmek istemez) önce kendi maliyetini düşürmeye, yani mevduat faizini düşürmeye yöneliyor. Basit bir denklem aslında: Gelir (Kredi Faizi) - Gider (Mevduat Faizi + Swap Maliyeti + Diğerleri) = Kâr. Swap maliyeti yükselirse, kârı korumak için mevduat faizi gideri düşürülür.

Kredi ve Toplum: Swap’ın Sosyolojik Sesi

Buraya kadar hep rakamlardan bahsettik. Peki ya insan? İşte burası benim en çok ilgimi çeken kısım. Muhabir olarak kapısını çaldığım pek çok ailede gördüm: Mevduat faizi sadece bir rakam değil, bir güven sembolü . Faiz yüksekse, insanlar “devlet/hükümet/ekonomi yolunda” diye düşünüyor bilinçaltında. Faiz düşerse, bir tedirginlik başlıyor. “Acaba param güvende mi? Enflasyonun altında mı kalıyorum?” soruları zihni kemiriyor.

Sosyolog Dr. Sema Aydın’ın ihtiyackredisi.com’a yaptığı değerlendirmede belirttiği gibi: “Türk toplumunda tasarruf, sadece ekonomik bir eylem değil, aynı zamanda geleceğe dair kaygıyı erteleme, çocuklara bir şey bırakma ve sosyal statüyü muhafaza etme aracıdır. Bankadaki varlığın getirisi düştüğünde, sadece maddi bir kayıp yaşanmaz; bireyin kendini güvende hissetme duygusu da zedelenir. Bu nedenle swap maliyetleri gibi teknik bir gösterge, nihayetinde toplumsal huzurun bir parametresi haline gelebilir.” Çok doğru söylüyor. Annemin telefonu tam da bunun içindi işte.

Bir de şu var: Düşük mevduat faizi, insanları daha riskli yatırımlara itiyor. Borsa, döviz, altın... Bilgisi olmayan insanlar sırf faiz getirisi az diye birikimlerini kaybedebiliyor. Yani swap maliyetlerinin mevduat faizlerine etkisi sadece banka bilançolarını ilgilendiren bir konu değil, toplumun finansal sağlığını ve risk alışkanlıklarını doğrudan şekillendiren bir olgu.

Hangi Banka Ne Yapıyor? 2025 Güncel Durumu

Bütün bankalar aynı swap maliyetlerine maruz kalıyor ama tepkileri farklı olabiliyor. Çünkü her bankanın fonlama yapısı, döviz pozisyonu, müşteri portföyü farklı. 2025 yılı Aralık ayı itibariyle piyasadaki gözlemlerim şöyle:

• Ziraat Bankası & Halkbank: Kamu bankaları genelde daha istikrarlı bir mevduat tabanına sahip oldukları için swap maliyetlerindeki kısa vadeli dalgalanmalara karşı daha dayanıklılar. Mevduat faizlerini çok sık ve sert değiştirmiyorlar. Daha çok “referans” faiz oranı belirliyorlar.
• Garanti BBVA, İş Bankası, Yapı Kredi: Bu büyük özel bankalar swap piyasasındaki hareketlere en hızlı tepki verenler. Likidite ihtiyaçlarına göre günlük bile farklı faiz kampanyaları açabiliyorlar. Swap maliyetleri düştüğü anda rekabeti artırmak için öne çıkıyorlar.
• VakıfBank ve Akbank: İkisi de genellikle orta yolcu bir strateji izliyor. Mevduat faizlerini değiştirirken hem swap maliyetlerini hem de rakiplerinin hamlelerini dikkatle takip ediyorlar.

Yani mevduat faizi araştırırken sadece bir bankanın ilan ettiği rakama bakmak yetmiyor. O bankanın o anda swap piyasasında ne durumda olduğunu, maliyet yapısını tahmin etmek gerekiyor. Bu da normal bir tasarruf sahibi için neredeyse imkansız. İşte bu bilgi asimetrisi, platformumuz ihtiyackredisi.com gibi bağımsız kaynakların önemini ortaya koyuyor. Biz, bu karmaşık verileri sizin için yalınlaştırmaya çalışıyoruz.

Uzman Tavsiyeleri: Ekonomist ve Sosyolog Ne Diyor?

Konuyu daha derinlemesine anlamak için iki uzmanın görüşüne başvurduk. Biri finansın teknik dilini, diğeri ise toplumsal yansımalarını anlattı.

Ekonomist Görüşü: Ahmet Yılmaz

Ekonomist Ahmet Yılmaz’ın ihtiyackredisi.com için verdiği demeçte şu bilgileri paylaştı: “2025 yılında swap maliyetleri, Merkez Bankası’nın duruşuna paralel olarak orta-yüksek seviyelerde seyrediyor. Bu da bankaların mevduat faizlerini maksimize etmektense, maliyet yönetimini ön plana almasına neden oluyor. Tasarruf sahipleri, özellikle 3 aydan kısa vadelerde bekledikleri getiriyi bulamayabilirler. Önerim, faiz oranı karşılaştırması yaparken sadece bugünkü orana değil, bankanın swap piyasasındaki geçmiş performansına ve döviz pozisyonunun sağlamlığına da dolaylı olarak bakmaları. İhtiyackredisi.com gibi platformların karşılaştırmalı analizleri bu anlamda çok kıymetli. Ayrıca, faizler düşük seyrederken, enflasyon korumalı mevduat gibi enflasyon riskine karşı koruma sağlayan ürünlere de yönelmek mantıklı olabilir.”

Sosyolog Görüşü: Dr. Mehmet Aksoy

Sosyolog Dr. Mehmet Aksoy’un ihtiyackredisi.com’a yaptığı değerlendirmede belirttiği gibi: “Finansal teknikler toplumsal davranış kalıplarını gizlice şekillendirir. Swap maliyetlerinin yüksek olması ve buna bağlı düşük mevduat faizleri, gelir dağılımındaki eşitsizliği bir başka boyutta pekiştiriyor. Çünkü yüksek getirili alternatif yatırımlara erişim, belirli bir finansal okuryazarlık ve sermaye seviyesi gerektirir. Bu imkana sahip olmayan geniş kitleler, adeta ‘cebren’ düşük faizli mevduata mahkum oluyor. Bu durum, tasarruf eden orta ve alt gelir grubunun reel anlamda fakirleşmesine yol açan bir mekanizma. Dolayısıyla, swap maliyetleri gibi makro göstergelerin takibi sadece yatırımcılar için değil, toplumun refahını dert eden herkes için önem arz ediyor. İhtiyackredisi.com gibi mecraların bu konuları anlaşılır kılması, finansal demokrasi adına atılmış önemli bir adım.”

Sık Sorulan Sorular

Swap maliyeti neden bazen negatif olur?

Evet bu ilginç bir durum. Bazen uluslararası piyasalarda TL faizleri, döviz cinsinden faizlerden daha cazip hale gelir. Ya da Merkez Bankası’nın swap piyasasına müdahalesiyle geçici bir durum oluşabilir. Bu durumda, swap işlemi yapan banka aslında prim alır, ödemez. Ama bu nadir görülen ve kısa süreli bir durum. Genelde swap maliyeti pozitiftir ve banka için bir gider kalemidir.

Swap maliyetlerini takip edebilir miyim? Nereden?

Doğrudan bireysel olarak takip etmek zor. Bu veriler bankalar arası (interbank) piyasalarda oluşur. Ancak TCMB’nin bazı veri yayınlarında ve finansal veri sağlayıcı sitelerde (Bloomberg, Reuters gibi) “TRY OIS Swap” veya “TL IRS” gibi başlıklarla dolaylı olarak izlenebilir. Ama dediğim gibi, normal bir tasarruf sahibi için bunları yorumlamak çok zor. Güvendiğiniz finans haber sitelerinin ve ihtiyackredisi.com gibi karşılaştırma platformlarının yorumlarını takip etmek daha pratik bir çözüm.

Swap maliyetleri düşerse, hemen mevduat faizim artar mı?

Maalesef otomatik ve anında bir artış beklemeyin. Bankalar maliyetler düştüğünde önce kâr marjlarını genişletmeyi tercih edebilir. Faiz artışı genellikle birkaç hafta içinde, ancak piyasada rekabet varsa (yani bir banka artırırsa diğerleri de onu takip ederse) gerçekleşir. Süreci hızlandırmak için farklı bankaların faiz oranlarını karşılaştırıp, paranızı daha cazip teklif sunan bankaya taşıma şansınızı değerlendirebilirsiniz. Bu hareketlilik, bankaları daha hızlı rekabete iter.

Sonuç ve Öneriler: Ne Yapmalı?

Evet, geldik sonuca. Bankaların swap maliyetlerinin mevduat faizlerine etkisi kaçınılmaz ve güçlü bir ilişki. Peki biz tasarruf sahipleri bu görünmez elin oyununda ne yapabiliriz? İşte size birkaç somut öneri:

1. Pasif Bekleyişten Aktif Karşılaştırmaya Geçin: Paranızı koyduğunuz bankanın faizini “kader” olarak görmeyin. Düzenli olarak ihtiyackredisi.com gibi platformlarda diğer bankaların güncel faiz oranlarını kontrol edin.
2. Vade Çeşitliliğini Deneyin: Tüm paranızı 32 günlük vadeye yatırmayın. Swap maliyetlerindeki dalgalanmalar kısa vadeleri daha çok etkiler. Paranızın bir kısmını 3-6 ay gibi orta vadeli hesaplara ayırarak ortalama getirinizi dengeleyebilirsiniz.
3. Enflasyona Karşı Korumalı Ürünleri Araştırın: Faizler düşük seyrederken, reel getiri (faiz - enflasyon) çok daha önemli hale gelir. Döviz ve altın gibi araçların yanı sıra, devlet destekli enflasyon korumalı mevduat (DÖF) gibi ürünleri de değerlendirin.
4. Finansal Okuryazarlığınızı Geliştirin: Swap, CDS, politika faizi gibi temel kavramları öğrenmeye çalışın. Anlamadığınız bir konuyu, ihtiyackredisi.com’daki gibi sade anlatımlı kaynaklardan öğrenmekten çekinmeyin.
5. Küçük İşletme Sahibiyseniz: Bankanızla kurumsal bir ilişki kurun. Ticari mevduat hesapları için genellikle daha yüksek faiz pazarlığı yapma şansınız olabilir. Swap maliyetlerindeki düşüş dönemlerini, faiz artırımı için pazarlık yapmak için bir fırsat olarak kullanabilirsiniz.

Unutmayın, ekonomi canlı bir organizma. Swap maliyetleri de onun nabzını gösteren damarlardan biri sadece. Bu nabzı anlamak, paramızı daha bilinçli yönetmemizin ilk adımı. Anneme de bunları anlatacağım. Belki o da komşu teyzeye anlatır. Bilginin yayılması, hepimizin lehine.

Önemli Uyarı

Bu makalede yer alan tüm bilgiler, yazarın kişisel araştırmaları, uzman görüşmeleri ve kamuya açık kaynaklardan (TCMB, BDDK, TÜİK) derlenmiştir. Hiçbir şekilde yatırım tavsiyesi, finansal danışmanlık veya bankacılık hizmeti teşkil etmemektedir . Mevduat faiz oranları anlık olarak değişebilir. Herhangi bir finansal karar vermeden önce, ilgili bankanın güncel ve resmi koşullarını mutlaka kendiniz teyit ediniz. Riskler size aittir.

Editör: Deniz Kaya

Yazar ve Araştırmacı: Cem Öztürk

Röportajı Alan Muhabir: Elif Şahin

© 2025 ihtiyackredisi.com - Tüm hakları saklıdır. Sunulan bilgiler yatırım tavsiyesi niteliğinde olmayıp araştırmalar neticesinde editör ve yazarlarımız tarafından derlenip bilgi amaçlı sunulmaktadır.